Ngā huanga kai mātāmuri Secondary crops

Ko ngā huanga kai mātāmuri he mea hei āpiti atu ki te mahi matua o te ngahere paina. Ka tino ora ngā huanga kai mātāmuri i te taiao ka waihangahia e ngā paina. Mā ngā huanga kai mātāmuri e whakarato te whiwhinga pūtea, te mahi, te whai wāhitanga hoki ki te whakatinana i ngā uaratanga ahurea.

Mehemea rānei he rākau paina i tō koutou whenua, e whakarite ana rānei ki te whakatipu rākau paina, e taea ai pea te whakatipu huanga kai mātāmuri.

Mā ngā huanga kai mātāmuri e hua mai ai he:

  • pātaka kai
  • moni whiwhi
  • painga hauora
  • mahi
  • uaratanga ahurea mā te kohi kai me te whakatinana i te kaitiakitanga whenua
  • whai wāhitanga kia nui ake ai te rangatiratanga me te haepapatanga mō te oranga o te whenua, inārā, kua rīhingia ngā rākau paina.

I mua tonu i te whakatipu huanga kai mātāmuri

Kimihia, rangahaua. E kore ngā huanga kai mātāmuri katoa e tipu pai i ngā ngahere katoa, nā te rerenga kētanga o te horanuku whenua, ngā momo oneone me te āhua o te huarere. Tonoa he mātanga hei tātari, hei matapaki hoki he aha te huanga kai tino pai mō tō whenua.

Ina tūhuratia ai ngā huanga kai mātāmuri mō tō koutou ngahere, whakaarohia te utu, ā, ko wai hoki ngā ringa āwhina. Āta tirohia mehemea ka tautoko ngā huanga kai i ngā uaratanga o te iwi me te ahunga e hiahiatia ana.

Ngā momo huanga kai mātāmuri

Anei ētahi tauira huanga kai mātāmuri ka noho hei āpitihanga ki te ngahere paina.

Te mīere mānuka

E taea ai e ngā kaitiaki pī te mahi mīere i ngā mānuka e tipu ana i ngā wāhi karekau he paina, pērā i ngā awaawa rānei, ngā paenga ngahere rānei. Ka utu ngā kaitiaki pī o te rohe kia noho ā rātou pouaka pī ki tō koutou ngahere i te wā ka puāwai ai te mānuka.

Rongoā

Ka whakamahia ngā rākau rongoā hei whakaora i te iwi. Kōrero ki ngā tāngata o tō rohe e mōhio ana he aha ngā rongoā ka tipu pai i tō whaitua.

Ka tipu te nuinga o ngā rākau rongoā i ngā paenga haumanu o te ngahere, i raro rānei i te kāuru o ngā rākau nui. Ka whakaora ngā rongoā i te whenua, ā, ka tiaki i ētahi atu rākau, tipu hoki kei roto i te ngahere.

He mōhiohio anō i tā mātou whārangi Rongoā.

He Kōura

E taea ana te whakaputu kōura ki ngā hōpua wai o tō ngahere hei whakarato kai, hei whiwhinga pūtea hoki pea. Ka whakamahia te hōpua wai ina tūpono ai he ahi.

Hei whakaarotanga:

  • Putunga – ka hia nei ngā tau e ranea ai te puna kōura o te hōpua wai.
  • Me huhua ngā hōpua wai kia tipu ai te taupori kōura.
  • Me mā te wai, ā, me wātea i te parataiao me ngā patu otaota.
  • Me whai whakaaetanga, āheinga hoki.
  • He wāhi rawapuni tukatuka.

Pānuihia tēnei atikara e pā ana ki te whakatipu kōura.

Kei roto i te puka aratohu o Te Whakatipu Kōura Wai Māori he mōhiohio mō te kōura – tana nōhanga, te whakaputu, te kohikohi, ngā waeture hoki.

Te Ginseng

E rua ngā momo ginseng, te momo nō Āhia (Panax ginseng) me te momo nō Amerika (Panax quinquefolium), rāua rāua e taea ana te whakatipu i raro iho i te kāuru o te rākau paina.

Kua hia nei rau tau te ginseng e whakamahia ana hei rongoā i Āhia me Amerika ki te Raki. E whakapono ana ētahi mā te ginseng e pai ake ai te hauora me te ngoi. E ai ki a rātou he āhuatanga patu kakā o roto i te kai matua arā ko te ginsenoside tērā.

Ka tipu te ginseng i ngā wāhi he mātao ngā hōtoke, he maroke ngā raumati, ā, ko tōna 80% he marumaru. He mea hei āpiti atu ki ngā mahi whakatipu ngahere, ā, e taea ana te whakatipu whai muri i te topenga o ētahi rākau tae noa ki te wā ka hauhakehia.

Ka hauhakehia ngā tipu ginseng mā te ringa kia 15 tau te pakeke o te tipu. Me tūpato kia āta keria te katoa o ngā akaaka mai i te oneone kia kore ai e tūkinohia ngā pito akaaka.

He mōhiohio tō He Tātai Kāinga Whakamahi Whenua mō te whakaputanga me te whiwhinga pūtea o te whakatipu ginseng.

I rangahaua e Scion ki hea tipu ai te ginseng i Te Puku o te Ika-a-Māui, he rangahau mā te rōpū ngahere Māori o Maraeroa C. Ka tūhurahia hoki te whakapikinga uara o te whakatipu ginseng hei ururua i waenganui i ngā rākau.

Pānuihia te atikara a International Forest Industry mō te whakatipu ginseng.

Truffles

Ko te truffle he momo harore (hekaheka) ka tipu i ngā pakiaka o ētahi momo rākau. E taea ana te whakatipu Bianchetto (he harore mā nō Itaria) i ngā rākau paina kua werohia motuhaketia, ā, e wātea ana i ngā hekaheka tauwhāinga.

Me mātua whiwhi ngā truffles te oneone ka pūheke te wai, he nui te hau takiwā, he mahana, ā, he nui ake te waipāhua i te oneone.

He tino horotai te truffle, ka kaha hiahiatia e ō tātou wharekai nui te utu. He tino kai hoki mā te poaka, nā reira ka whakamahia ngā kurī kua whakangungua hei rapu i ngā truffles.

He tūraru nui te mahi whakatipu truffles engari he nui hoki te pito mata whiwhinga pūtea.

He nui ake ngā taipitopito i ngā whārangi Lifestyle Block mō te whakatipu me te hauhake truffles.

He mōhiohio tō Te Rōpū Truffle o Aotearoa mō te whakatipu truffles, ā, ki hea hoki toro āwhina ai.

Te tuku i te mātauranga

Mā ngā huanga kai mātāmuri e hua mai ai te arawātea tuku mātauranga o nehe. E taea ana te mahi i ngā rōpū iti i te taha o ngā tamariki, ka tuku ai i ngā mātauranga mā ngā mahi ā-ringa, ki te whenua i nōhia e ō rātou whānau.

He mahi whai ake

Tirohia ngā whai wāhitanga mahi, mahi ā-rēhia hoki ka hua mai i ngā ngahere.